https://doi.org/10.21697/zp.2017.17.4.08
Prezentowany artykuł dotyczy słynnej kontrowersji między Sabinianami a Prokulianami dotyczącej przekroczenia granic zlecenia. Zleceniobiorca, który zapłacił za przedmiot, jaki polecono mu kupić, cenę wyższą, niż określona w zleceniu, zgodnie z poglądem Sabinianów nie mógł dochodzić od zleceniodawcy zwrotu jakichkolwiek kosztów, nawet do wysokości kwoty, wynikającej ze zlecenia. Zdecydowanie korzystniejsza dla zleceniobiorcy była opinia Prokulianów: jeśli był on gotów przekazać zleceniodawcy kupiony przedmiot po cenie, określonej w zleceniu, to zleceniodawca nie mógł odmówić jego przyjęcia. W takiej sytuacji miał on obowiązek zwrócić zleceniobiorcy część kosztów zakupu, tj. do wysokości kwoty, określonej w zleceniu.
W literaturze przedmiotu opinia Prokulianów traktowana jest jako oczywista i nie wymagająca szerszych wyjaśnień. Tym, co wciąż budzi ciekawość uczonych jest pogląd Sabinianów, na ogół postrzegany jako nadmiernie surowy dla zleceniobiorcy.
W prezentowanym artykule przedstawiam argumenty na rzecz tezy, że opinia Sabinianów jest w pełni zrozumiała zarówno z dogmatycznego, jak i z praktycznego punktu widzenia. To opinia Prokulianów, wbrew temu, co może się na pierwszy rzut oka wydawać, prowadzi do bardziej kłopotliwych konsekwencji.
Jedną z takich kłopotliwych konsekwencji jest nierówna pozycja prawna zleceniodawcy i zleceniobiorcy, a konkretnie uprzywilejowanie tego drugiego względem pierwszego. W sytuacji gdy cena przedmiotu, który zleceniodawca miał kupić, okazała się wyższa, niż określona w zleceniu, miał on prawo kupić go dla siebie (G.3,161). Zleceniodawca nie mógł w takiej sytuacji żądać od zleceniobiorcy wydania mu przedmiotu. Zleceniobiorca natomiast zgodnie z poglądem Prokulianów mógł podjąć decyzję, że odda przedmiot zleceniodawcy po kosztach, określonych w zleceniu. W takiej sytuacji zleceniodawca nie mógł odmówić. W efekcie, to czy zlecenie zostanie wykonane czy nie, zależało wyłącznie od woli zleceniobiorcy.
W artykule stawiam hipotezę, że jednym z głównych powodów rozwiązania, przyjętego przez Sabinianów, była chęć uniknięcia powyższej nierówność. Z tekstu Paulusa, przekazanego w D.17,1,3,2 wynika, że takie właśnie zastrzeżenie podnosili oni względem poglądu Prokulianów. Rozwiązanie Sabinianów zabezpieczało ponadto zleceniodawcę przed ewentualnymi nadużyciami ze strony zleceniobiorcy, który mógłby kupić przedmiot dla siebie a następnie, odkrywszy jego wady, chcieć się pozbyć kłopotu, odzyskując od zleceniodawcy przynajmniej tę część kosztów zakupu, jaka była określona w zleceniu.
Download files
Citation rules
Cited by / Share
English
Italiano
Język Polski