Od ‘res nullius do fructus fundi’. Upolowana zwierzyna oraz zyski z polowania i połowu jako pożytek z gruntu w rozważaniach rzymskich jurystów

Zuzanna Benincasa

doi:10.21697/zp.2020.20.4.03

Opublikowane: 2020-12-15

Tom 20 Nr 4 (2020)

Od ‘res nullius do fructus fundi’. Upolowana zwierzyna oraz zyski z polowania i połowu jako pożytek z gruntu w rozważaniach rzymskich jurystów

Zuzanna Benincasa

Zeszyty Prawnicze

Dział: Artykuły

https://doi.org/10.21697/zp.2020.20.4.03

Abstrakt

W artykule omówione zostały teksty rzymskich jurystów podejmujące zagadnienie potraktowania dzikich zwierząt, ptactwa i ryb oraz dochodów pozyskiwanych z myślistwa i połowu jako fructus fundi. Co do zasady, dzika zwierzyna, ptactwo i ryby żyjące w stanie naturalis libertas nie mogły być potraktowane jako pożytek z gruntu, bowiem stanowiły element natury – res nullius, której własność mógł nabyć każdy przez zawłaszczenie. Zmianę przynosi dopiero schyłek republiki, kiedy to rosnący popyt na dzikie zwierzęta, ryby i ptactwo powoduje, że popularne staje się hodowanie ich dla zysku w zorganizowanych vivaria i rozległych rezerwatach. Te przemiany ekonomiczno-społeczne skłoniły rzymskich jurystów do rozszerzenia tradycyjnej koncepcji fructus fundi również na korzyści w postaci upolowanej zwierzyny, ptactwa i ryb oraz zysków z ich sprzedaży, jakie przynosił grunt przeznaczony na potrzeby venationes, a nawet na okazjonalne i nieregularne dochody, jakie mógł pozyskiwać użytkownik z tytułu sprzedaży i wynajmu upolowanej zwierzyny, ptactwa i złowionych ryb żyjących w stanie naturalis libertas na użytkowanym gruncie.

Słowa kluczowe:

fructus fundi; pożytek; polowanie; venatio; vivarium.

Pobierz pliki

PDF

Zasady cytowania

Benincasa, Z. (2020). Od ‘res nullius do fructus fundi’. Upolowana zwierzyna oraz zyski z polowania i połowu jako pożytek z gruntu w rozważaniach rzymskich jurystów. Zeszyty Prawnicze, 20(4), 23–53. https://doi.org/10.21697/zp.2020.20.4.03

Cited by / Share

Bibliografia

Amirante L., rec. z G. Polara, Le ‘venationes’ Fenomeno economico e costruzione giuridica, «Iura» 34/1983, s. 255-262.
Google Scholar

Anderson J.K., Hunting in the Ancient World, Berkeley-Los Angeles-London 1985.
Google Scholar

Aymard J., La chasse romaine. Essai sur les chasses romaines des origines à la fn du siècle des Antonins (Cynegetica), Paris 1951.
Google Scholar

Barra A., Gli ‘incrementi ﬂuviali’ in diritto romano, «Paesi e uomini nel tempo. Collane di monografe di storia, scienze ed arti» 10/1998, s. 1-52.
Google Scholar

Benincasa Z., ‘Si vivariis inclusae ferae’… Status prawny dzikich zwierząt żyjących w vivaria i parkach myśliwskich w prawie rzymskim, «Zeszyty Prawnicze» 13.4/2013, s. 5-41.
Google Scholar

Benincasa Z., ‘Occupatio’ jako sposób nabycia własności dziko żyjących zwierząt w prawie rzymskim, «Studia Iuridica» 59/2014, s. 9-39.
Google Scholar

Benincasa Z., ‘Accessio ab alluvione’ i ‘reditus venationis et aucupii’ jako ‘ fructus fundi’ Kilka uwag na marginesie PS 3,6,22, «Zeszyty Prawnicze» 15.2/2015, s. 135-159.
Google Scholar

Benincasa Z., Alcune riﬂessioni sulla libertà di caccia nel diritto romano: vivai e riserve di caccia, [w:] ‘Mater familias’. Scritti romanistici per Maria Zabłocka, red. Z. Benincasa, J. Urbanik, Warszawa 2016, s. 39-62.
Google Scholar

Benincasa Z., Polowanie na dzikie zwierzęta jako jeden ze sposobów wykonywania służebności użytkowania w prawie rzymskim, «Studia i Materiały Ośrodka Kultury Leśnej» 15/2016, s. 9-29.
Google Scholar

Benincasa Z., ‘Illud quaesitum est, an fera bestia, quae ita vulnerata sit, ut capi possit, statim nostra esse intellegatur’ Zagadnienie ustalenia momentu zawłaszczenia dzikiego zwierzęcia w rozważaniach rzymskich jurystów u schyłku republiki, [w:] ‘Semper fdelis’ Prace dedykowane pamięci Profesora Janusza Sondla legendzie krakowskiego fakultetu prawniczego, red. D. Malec, Ł. Marzec, T. Palmirski, Kraków 2017, s. 43-58.
Google Scholar

Benincasa Z., „Co się tyczy stworzeń, które z nawyku zwykły oddalać się i powracać ” – koncepcja ‘animus revertendi’ a wolność polowania na dzikie zwierzęta w prawie rzymskim, «Studia i Materiały Ośrodka Kultury Leśnej» 18/2019, s. 33-52.
Google Scholar

Cardilli R., La nozione giuridica di ‘ fructus’, Napoli 2000.
Google Scholar

Castillo Pascual P., Die Kontroverse ‘De alluvione’ bei Gromatikern und Juristen, «eTopoi. Journal for Ancient Studies» 2/2012-2013, s. 1-23.
Google Scholar

Crowther N.B., Sport in Ancient Times, Westport 2007.
Google Scholar

Daube D., Doves and Bees, [w:] Droits de L’antiquité et sociologie juridique. Mélanges Henri Lévy-Bruhl, Paris 1959.
Google Scholar

Diederich S., Römische Agrarhandbücher zwischen Fachwissenschaf, Literatur und Ideologie, Berlin 2007.
Google Scholar

Donahue Ch. Jr, ‘Animalia ferae naturae’: Rome, Bologna, Leyden, Oxford and Queens County N Y , [w:] Studies in Roman Law in Memory of A. Arthur Schiller, Leiden 1986, s. 39-63.
Google Scholar

Epplett C., Animal ‘spectacula’ of the Roman Empire, Columbia 2001.
Google Scholar

Epplett C., Te preparation of animals for Roman ‘spectacula’: ‘vivaria’ and their administration, «Ludica» 9/2003, s. 76-92.
Google Scholar

Epplett C., Roman Beast Hunts, [w:] P. Christesen, D.G. Kyle, A Companion to Sport and Spectacle in Greek and Roman Antiquity, Chichester 2014, s. 505-519.
Google Scholar

Frier B.W., Bees and Lawyers, «Classical Journal» 78.2/1982-1983, s. 105-114.
Google Scholar

Frier B.W., Why did the Jurists change Roman Law? Bees and Lawyers revisited, «Index» 22/1994, s. 135-149.
Google Scholar

Galloni P., Storia e cultura della caccia Dalla preistoria a oggi, Roma 2000.
Google Scholar

García Garrido M.J., Derecho à la caza y ‘ius prohibendi’ en Roma, «AHDE» 26/1956, s. 269-336.
Google Scholar

Giomaro A.M., Dall’‘instruere’ all’‘instrumentum’ e viceversa nell’economia della Roma antica, «Studi Urbinati» 62.1-2/2011.
Google Scholar

Giudice C. lo, L’impiego degli animali negli spettacoli romani: ‘venatio’ e ‘damnatio ad bestias’, «Italies. Revue d’ètudes italiennes» 12/2008, s. 361-395.
Google Scholar

Green C.M., Did the Romans hunt?, «Classical Antiquity» 15.2/1996, s. 222-260.
Google Scholar

Grosso G., Usufrutto e fgure afni nel diritto romano, Torino 1958.
Google Scholar

Hausmaninger H., Celsus gegen Proculus, [w:] Festschrift Ulrich von Lübtow, Rheinfelsen 1991, s. 53-62.
Google Scholar

Jallet-Huant M., La chasse dans l’Antiquité romaine, Montbel 2008.
Google Scholar

Kańska K., Mańko R., ‘Alluvio’ i ‘mutatio alvei’. Zastosowanie reguł rzymskich w prawie międzynarodowym publicznym, «Studia Iuridica» 41/2003, s. 136-140.
Google Scholar

Lambertini R., ‘Lapis crescere potest’ I frutti del regno minerale, «Archivio Giuridico» 204/1994, s. 97-165.
Google Scholar

Lane Fox R.J., Ancient Hunting: from Homer to Polybios, [w:] Human Landscapes in Classical Antiquity Environment and Culture, red. J. Salmon, G. Shipley, New York 1996, s. 128-153.
Google Scholar

Lombardi G., Libertà di caccia e proprietà privata in diritto romano, «BIDR» 12-13/1948, s. 273-343.
Google Scholar

Longo O., Le regole della caccia nel mondo greco-romano, «Aufdus» 1/1987, s. 59-91.
Google Scholar

MacKinnon M., Supplying Exotic Animals for the Roman Amphitheatre Games New Reconstructions combining Archeological, Ancient Textual, Historical and Etnographic Data, «Mouseion» 3.6/2006, s. 137-161.
Google Scholar

MacKinnon M., Hunting in Roman Antiquity, [w:] The Oxford Handbook of Animals in Classical Thought and Life, red. G. Lindsay Campbell, Oxford 2014, s. 207-213.
Google Scholar

Maddalena P., Gli incrementi ﬂuviali nella visione giurisprudenziale classica, Napoli 1970.
Google Scholar

Maganzani L., Gli incrementi ﬂuviali in Fiorentino VI inst (D. 41.1.16), «SDHI» 59/1993, s. 207-258.
Google Scholar

Maganzani L., I fenomeni ﬂuviali e la situazione giuridica del suolo rivierasco: tracce di un dibattito giurisprudenziale, «Ius» 44/1997, s. 343-390.
Google Scholar

Manfredini A.D., „Chi caccia e chi è cacciato” Cacciatore e preda nella storia del diritto, Torino 2006.
Google Scholar

Manfredini A.D., ‘Un’‘iniuria’ che non c’è, [w:] Diritto romano, tradizione romanistica e formazione del diritto europeo, red. L. Vacca, Milano 2008, s. 181-202.
Google Scholar

Mantovani D., I giuristi, il retore e le api ‘Ius controversum’ e ‘natura’ nella ‘Declamatio Maior XIII’, [w:] Testi e problemi del giusnaturalismo romano, red. D. Mantovani, A. Schiavone, Pavia 2007, s. 323-385.
Google Scholar

Martini R., Sui frutti delle‘venationes’, «Labeo» 32/1986, s. 215-218.
Google Scholar

Metro A., Un’ipotesi sul regime giuridico dell’ ‘insula in ﬂumine nata’, «Iura» 51/2000, s. 47-53.
Google Scholar

Morley N., Frugality and Roman economic thinking in Varro’s Rerum rusticarum, «I quaderni del Ramo d’Oro on line» 10/2018, s. 41-54.
Google Scholar

Niczyporuk P., Rzymskie regulacje pierwowzorem współczesnych rozwiązań prawnych w zakresie pszczelarstwa i bartnictwa, [w:] Prawne aspekty prowadzenia działalności bartnej Wybrane zagadnienia, red. E.K. Czech, Białystok 2015, s. 17-35.
Google Scholar

Negri G., Diritto minerario romano, I, Milano 1985.
Google Scholar

Palmirski T. (red.), ‘Digesta Iustiniani’ Digesta Justyniańskie Tekst i przekład, II, Kraków 2013.
Google Scholar

Palmirski T. (red.), ‘Digesta Iustiniani’ Digesta Justyniańskie Tekst i przekład, IV, Kraków 2014.
Google Scholar

Pavese M.P., ‘Fundus cum vadis et alluvionibus’. Gli incrementi fluviali fra documenti della prassi e riflessione giurisprudenziale romana, Roma 2004.
Google Scholar

Polara G., Le ‘venationes’. Fenomeno economico e costruzione giuridica, Milano 1983.
Google Scholar

Polojac M., Gaius, Hadzic and ‘occupatio’ of wild animals – classical Roman law in the Serbian Civil Code, [w:] R. van den Bergh et al , ‘Meditationes de iure et historia’ Essays in honour of Laurens Winkel, Fundamina 20.2/2014, s. 738-746.
Google Scholar

Raga E., Réﬂexions sur le rapport ville/campagne dans l’Antiquité tardive au travers de quelques discours sur la chasse, «Revue belge de philologie et d’histoire» 89.2/2011, s. 659-668.
Google Scholar

Sargenti M., Tre osservazioni sul regime degli incrementi ﬂuviali, «SDHI» 23/1957, s. 352-357.
Google Scholar

Słapek D., Gladiatorzy i polityka. Igrzyska w okresie późnej Republiki Rzymskiej, Wrocław 1995.
Google Scholar

Słapek D., Sport i widowiska w świecie antycznym Kompendium, Kraków-Warszawa 2010, s. 703-711.
Google Scholar

Świrgoń-Skok R., Nieruchomość i zasady akcesji według prawa rzymskiego, Rzeszów 2007.
Google Scholar

Trinquier J., Vendries Ch., (red), Chasses antiques Pratiques et représentations dans le monde gréco-romain (ΙΙΙe s. av. –IVe s. apr. J -C ). [w:] Actes du colloque international de Rennes (Université Rennes II, 20-21 septembre 2007), (Archéologie et Culture), Rennes 2009.
Google Scholar